(އޮގަސްޓް 22 ވަނަ ދުވަހުގެ ބަޔާ ގުޅޭ)
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ތަފްސީރުގައި ޞަޙާބީންގެ ބަސްފުޅުތައް ބަލައިގަތުމުގެ ޙުކުމް:
* ޞަޙާބީއަކު ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ތަފްސީރުގައި ޚަބަރުދެއްވި ކަމަކީ އަމިއްލަ އިޖްތިހާދުން އެނގުމެއް ނުވާ، ޣައިބުގެ ކަންކަމާއި، އަސްބާބު އައްނުޒޫލުފަދަ ކަމަކާއި ބެހޭގޮތުންނަމަ ތަފްސީރުގައި ޞަޙާބީގެ ބަސްފުޅު ޙުއްޖަތެއްގެ ގޮތުގައި ޤަބޫލު ކުރެވޭނެ އެވެ. ސަބަބަކީ ޞަޙާބީންނަކީ ޢަދުލުވެރިންނެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ އެބަޔަކާއިމެދު ރުހިވޮޑިގެންވާކަން ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ބަޔާންކުރައްވާފައިވާ ބައެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާގެ ކަލާމްފުޅުގެ މުރާދާއި މެދު ޣައިބުގެ ކަމެއްގައި އަމިއްލަ ރައުޔުން ޞަޙާބީއަކު ބަސްފުޅެއް ވިދާޅުވުމަކީ މުސްތަޙީލު ކަމެކެވެ. ޞަޙާބީއަކު އެފަދަ ކަމެއްގައި ބަސްފުޅެއް ވިދާޅުވާނީ ނަބިއްޔާ ﷺ ގެ އަރިހުން އަޑުއައްސަވައިގެންނެވެ. ބައެއް ފަހަރު ޞަޙާބީން ނަބިއްޔާ ﷺ ސީދާ ޙަދީޘްކުރެއްވިކަމަށް ވިދާޅުނުވެ މިފަދަ ގޮތަކަށް ނަބިއްޔާއަށް ނިސްބަތްކުރެވި ދާނެ ގޮތަކަށް ވެސް ޚަބަރުތައް ދެއްވާފައިވެ އެވެ. އެހެންވީމާ މިފަދަ ޣައިބުގެ ކަންކަމުގައި ޞަޙާބީއަކު ވިދާޅުވާ ބަސްފުޅެއް ބެލެވޭނީ އެފަދަ ބަސްފުޅެއްކަމުގައެވެ. ނަމަވެސް
ޞަޙާބީގެ އެ ބަސްފުޅު ޙުއްޖަތަކަށް ވާނީ ޞައްޙަ ސަނަދުން ޘާބިތުވާ ޚަބަރަކަށް ވެގެންނެވެ.
* ޞަޙާބީއަކު ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ތަފްސީރުގައި ޚަބަރު ދެއްވި ކަމަކީ ޢަރަބި ބަހަށް ރުޖޫޢަވެގެން ދެއްވި ޚަބަރެއް ނަމަ އެ ޚަބަރު ވެސް ޙުއްޖަތެއްގެ ގޮތުގައި ޤަބޫލުކުރެވޭނެއެވެ. ސަބަބަކީ ޞަޙާބީންނަކީ ޢަރަބިބަހުގެ ފުންނާބުއުސް އަހުލުވެރިންކަމުގައިވާތީ އެވެ.
* ޞަޙާބީއަކު ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ތަފްސީރުގައި ދެއްވި ޚަބަރަކީ އަހުލު ކިތާބީންގެ ފޮތްތަކުންނާއި، އެމީހުންގެ ޢިލްމުވެރީން ކިބައިން ނެންގެވި ޚަބަރެއް ނަމަ ތިރީގައިވާ ތަފްސީލުތަކަށް ބަލަންޖެހޭނެ އެވެ:
ހ. އެވާހަކައަކީ ކީރިތި ޤުރުއާނާއި، ނަބިއްޔާ ﷺ ގެ ޙަދީޘުން ބާރުލިބޭ ވާހަކައެއްނަމަ ޞަޙާބީގެ ބަސް ތަފްސީރުގައި ޙުއްޖަތެއްގެ ގޮތުގައި ޤަބޫލު ކުރެވޭނެ އެވެ.
ށ. އެ ވާހަކައަކީ ކީރިތި ޤުރުއާނާއި، ނަބިއްޔާ ﷺ ގެ ޙަދީޘްތަކާއި ފުށޫއަރާ ވާހަކައެއްނަމަ ޞަޙާބީގެ ބަސް ތަފްސީރުގައި ޙުއްޖަތެއްގެ ގޮތުގައި ޤަބޫލު ނުކުރެވޭނެ އެވެ.
ނ. އެ ވާހަކައަކީ ކީރިތި ޤުރުއާނާއި، ނަބިއްޔާ ﷺ ގެ ޙަދީޘްތަކުން ބާރުލިބޭ ވާހަކައެއް ނޫންނަމަ، ޞަޙާބީގެ ބަސް ތަފްސީރުގައި ޤަބޫލުކުރުމާއިމެދު އައުލާކަން ބޮޑީ މަޑުޖެހިލުމެވެ. އެބަހީ އެފަދަ ޚަބަރެއް ދޮގުކުރުމެއް އަދި ތެދުކުރުމެއް ވެސް ނުވެ އެވެ.
* ޞަޙާބީއަކު ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ތަފްސީރުގައި ދެއްވި ޚަބަރަކީ އަމިއްލަ ފަހުމާއި އިޖްތިހާދުން ދެއްކެވި ވާހަކައެއްނަމަ ތިރީގައިވާ ތަފްސީލުތަކަށް ބަލަންޖެ ހޭނެ އެވެ:
ހ. ޝަރުޢީ ދަލީލަކާއި ޚިލާފު ވާހަކައެއް ނަމަ އެބަސްފުޅެއް ޤަބޫލެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.
ށ. އެހެން ޞަޙާބީން ވެސް ހަމައެފަދައިން ތަފްސީރުގައި ވިދާޅުވެ އިއްތިފާޤުވާނަމަ އެޚަބަރު ޙުއްޖަތެއްގެ ގޮތުގައި ޤަބޫލުކުރެވޭނެއެވެ.
ނ. އެހެން ޞަޙާބީއެއްގެ ބަސްފުޅާއި ޚިލާފު ވާހަކައެއްނަމަ، ތަރްޖީޙުކުރުމުގެ އުޞޫލުގެ ދަށުން ތަރްޖީޙުކޮށް ރާޖިޙުކުރެވުނު ޞަޙާބީއެއްގެ ބަސްފުޅު ޙުއްޖަތެއްގެ ގޮތުގައި ޤަބޫލުކުރެވޭނެއެވެ.
ރ. އިތުރު އެހެން ޞަޙާބީއެއްގެ ފަރާތުން އެއާޔަތެއް ނުވަތަ ކަލިމައެއްގެ ތަފްސީރުގައި ޚަބަރެއް ނެތްނަމަ، ތަފްސީރުކުރި ޞަޙާބީއެއްގެ ބަސްފުޅު ޙުއްޖަތެއްގެ ގޮތުގައި ޤަބޫލު ކުރެވޭނެ އެވެ. (ނުނިމޭ)
ނޯޓް: މިއީ ޝެއިހް އަހުމަދު ރިމާޒުގެ ލިޔުއްވުމެކެވެ.